Przejdź do treści

Sękacz

Sękacz, to ciasto wypiekane na rożnie. Jest chlubą kuchni regionalnej województwa lubelskiego i pod nazwą Sękacz Polski W dniu 24.10.2005 r. zostało wpisane na Krajową Listę Produktów Tradycyjnych w kategorii wyroby piekarnicze i cukiernicze, prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Karty historii głoszą, że Huszcza w Gminie Łomazy to miejsce z ponad 100 letnią tradycją związaną z tworzeniem tych wypiekanych na rożnie ciast- wcześniej znanych pod nazwą bankuchy. Sztukę wypiekania ciasta upowszechniła wśród mieszkańców Huszczy Bolesława Jarocka z rodziną i dzięki rodzinie Jarockich z Huszczy, gmina Łomazy stała się „zagłębiem sękaczowym” znanym w całej Polsce. Wypiek sękaczy stał się dla wielu dodatkowym , a czasem jedynym źródłem zarobków.

Dziś smak sękacza zna niemal każdy mieszkaniec regionu.

Co to jest sękacz?

Sękacz – (inaczej zwany też: dziad, bankuch, kołacz, ciasto z rożna; z litewskiego – šakotis, z niemieckiego – baumkuchen, prügelkrapfen; z francuskiego – gâteau à la broche). Jest pieczywem cukierniczym z ciasta biszkoptowo – tłuszczowego. Pieczonym nad otwartym ogniem na obracającym się rożnie w kształcie drewnianego walca bądź wydłużonego stożka. Gotowy sękacz jest podobny do ściętego pnia drzewa. W wyniku polewania wałka na rożnie kolejnymi warstwami ciasta. Po przekrojeniu sękacza widoczne są grubsze warstwy jasnego ciasta przedzielone ciemnymi warstewkami ciasta spieczonego, co przypomina słoje w pniu drzewa. Spływająca w trakcie pieczenia nadwyżka ciasta tworzy zastygające sople, które w ostatecznym efekcie naśladują sęki. Upieczony sękacz może być pokryty lukrem albo czekoladą.

Historia sękacza

Historia pieczenia ciast w ogniu wywodzi się od prastarych plemion Bałtów – Jaćwingów, Żmudów, Litwinów i Prusów. Ludy te czcząc swe bóstwa składały im ofiary z mięsa, miodu i ciast. Prawdopodobnie złocistego koloru sękacz był darem dla bogów, czczonych przez te plemiona.

O pochodzeniu sękacza istnieją rozmaite, często sprzeczne ze sobą, legendy.

Z różnych dostępnych źródeł możemy wyczytać, że sękacze zostały sprowadzone na Litwę z Niemiec przez Radziwiłłów, a następnie za pośrednictwem szlacheckich dworków trafiły do bogatszych chałup chłopskich.

Kolejne podanie mówi o sękaczach, wypiekanych przez Krzyżaków w Malborku, jako że przepis na sękacza miał pochodzić z Prus.

Według jednej z legend sękacz pochodzi od wędrownego średniowiecznego czeladnika. Który służył u pewnego piekarza pierników w Berlinie, a ten zaznajomił go z ciastem, którego recepturę poznał w czasie pobytu w Chociebużu (dzisiejszy Cottbus).

W Polsce tradycja uznaje, że pierwsze sękacze upieczono w miejscowości Berżniki (okolice Sejn) w województwie podlaskim z okazji odwiedzin królowej Bony, która zachwyciła się tym wyjątkowo smacznym, jak i efektownym ciastem z sękami. Odtąd często sękacz zdobił królewski stół na Wawelu.


W niedzielę 15 września 2019 r. miał miejsce VII Bialski Festiwal Sękaczy, który odbył się w Łomazach. Na wydarzenie zaprosili starosta bialski Mariusz Filipiuk oraz wójt gminy Łomazy Jerzy Czyżewski. Uczestnicy festiwalu mogli obejrzeć występy zespołów artystycznych, a także pokaz wypieku sękacza. Cały festiwal zwieńczyło ogłoszenie wyników i wręczenie nagród w ramach konkursów na najpiękniejszy i najsmaczniejszy sękacz oraz na piosenkę biesiadną.

W niedzielę 29 maja 2022 odbył się w Łomazach Gminny Kiermasz Sękaczy. Park przy Placu Jagiellońskim w Łomazach zamienił się w miejsce degustacji przepysznych sękaczy. Dzięki ciągłemu kultywowaniu i rozprzestrzenianiu się tej tradycji, na kiermaszu gościli wystawcy z całej gminy Łomazy. Mieszkańcy Gminy oraz przybyli goście mogli posmakować, a przede wszystkim zakupić przeróżne sękacze. Wójt Jerzy Czyżewski podkreślił, że Gminne Święto Sękacza organizowane jest w Łomazach po raz pierwszy – Nie od dziś wiadomo, że nasza gmina jest kolebką sękaczy. Pomysł pojawił się w 2019 r. kiedy w Parku Jagiellońskim odbył się Powiatowy Festiwal Sękaczy, gdzie na 30 wystawców połowa pochodziła z gminy Łomazy. To pokazało, że w naszej gminie jest wielu wytwórców tego produktu. Mieszkańcy naszej gminy kultywują te tradycje, każdy sękacz jest wyjątkowy i niepowtarzalny, a przepisy przekazywane są z pokolenia na pokolenie.

Wytwórcy sękaczy

Mirosława Brodacka – Studzianka

Ewa Bujnik – Huszcza Druga

Agata Czubla – Koszoły

Janina Chalimoniuk – Huszcza Druga

Renata Hołownia – Huszcza Pierwsza

Dorota Laskowska – Huszcza Pierwsza

Anna Mirońska – Huszcza Druga

Anna Niedźwiedź – Studzianka

Jadwiga Panasiuk – Huszcza Pierwsza

Krystyna Pawluk – Huszcza Druga

Renata Popielewicz – Łomazy

Eugenia Rudzka – Huszcza Pierwsza

Agnieszka Stanilewicz – Studzianka

Renata Szymanek – Burwin

Agnieszka Tyszewska – Łomazy